-
1 булу
неперех.1) быва́ть/быть, существова́ть, име́ться || бы́тность, существова́ниетеләк булу — име́ется жела́ние, есть жела́ние
халыкта булган йолалар — обря́ды, име́ющиеся в наро́де
2) быва́ть/быть, происходи́ть/произойти́, случа́ться, соверши́тьсядөньяда төрле хәлләр була — в жи́зни вся́кое быва́ет ( на свете разные вещи происходят)
бәйрәмнәрдә концертлар була — в пра́здники быва́ют конце́рты
берәр нәрсә булгандыр, мөгаен — наве́рное, что́-нибудь произошло́ (случи́лось)
илебездә зур үзгәрешләр булды — в стране́ произошли́ (сверши́лись) больши́е измене́ния
3) образо́вываться/образова́ться; получа́ться/получи́ться, де́латьсяон нәрсәдән була? — из чего́ получа́ется мука́?
тама-тама күл була — посл. ка́пля по ка́пле - мо́ре (букв. из ка́пель образу́ется о́зеро)
4) быва́ть/быть, уроди́тьсябыел җиләк күп булды — в э́том году́ я́год мно́го бы́ло
узган ел иген булмады — в про́шлом году́ хлеба́ не уроди́лись
5) быть гото́вым, свари́ться (о супе, картофеле и т. п.), истопи́ться, быть гото́вым (о бане, печи и т. п.), поднима́ться/подня́ться, подойти́ ( о тесте)аш булды, утырыгыз — суп свари́лся, сади́тесь
мунча булды — ба́ня истопи́лась (гото́ва)
6) станови́ться/стать ( кем)укытучы булу — стать учи́телем
комбайнчы булу — стать комба́йнером
7) со словами на-лы/-ле станови́ться/стать облада́телем; име́ть, заиме́ть, приобрета́ть/приобрести́бакчалы булу — име́ть сад
бик күп китаплы булу — име́ть о́чень мно́го книг, приобрести́ о́чень мно́го книг
машиналы булу — приобрести́ маши́ну, име́ть маши́ну
8) быть, явля́ться, приходи́ться ( кем)- бу кеше сезнең кемегез була? — - кем вам прихо́дится э́тот челове́к?
- миңа ул абый була — он прихо́дится мне дя́дей
9) приходи́ть/прийти́, наступа́ть/наступи́ть, устана́вливаться/установи́ться (о сутках, временах года)кыш булды — пришла́ зима́
кич булды — наступи́л ве́чер
10) проходи́ть/пройти́, быва́ть/быть, исполня́ться/испо́лниться (о времени, сроке, возрасте и т. п.)киткәненә бер ел булды — прошёл год, как он уе́хал
сәгать инде биш тә булган — уже́ пять часо́в
балага биш яшь булды — ребёнку испо́лнилось пять лет
11) получа́ться/получи́ться, удава́ться/уда́ться (о каком-л. действии)тиз кайтып булмады — не удало́сь бы́стро верну́ться
вакытында эшләп өлгерттем, булды! — успе́л сде́лать к сро́ку, получи́лось!
12) исполня́ться/испо́лниться, выполня́ться/вы́полниться || исполне́ние, выполне́ние ( желания)теләгәнем булды — испо́лнилось то, о чём мечта́л
13) быва́ть/быть, состоя́ться, происходи́ть/произойти́өйдә зур ызгыш булды — в до́ме была́ больша́я ссо́ра
күптән булган бәхәсләр — давно́ происше́дшие спо́ры
иртәгә бик яхшы концерт булачак — за́втра состои́тся о́чень хоро́ший конце́рт
14) быва́ть/быть, прису́тствовать где-л. уча́ствовать || прису́тствие, уча́стиеҗыелышта булдым — был (прису́тствовал) на собра́нии
комиссиядә мин дә булдым — в коми́ссии и я уча́ствовал
мин туйда булдым — я был на сва́дьбе
15) быва́ть/быть у кого-л., посеща́ть/посети́ть (кого-л.) || посеще́ниеәни янында булдым — посети́л ма́му, был у ма́мы
16) быва́ть/быть, пребыва́ть, находи́тьсяял йортында булдым — находи́лся в до́ме о́тдыха
шәһәрдә бер атна булырбыз — в го́роде пробу́дем неде́лю
17) перен.; разг. быть гото́вым, доходи́ть (дойти́) до гото́вности, до конди́ции, переходи́ть/перейти́ грани́цы (об опьянении, усталости и т. п.)бу бөтенләй булган инде — он уже́ гото́в, он уже́ дошёл до конди́ции
18) собира́ться/собра́ться, гото́виться/пригото́виться, быть гото́вым- я, кызым, булдыңмы? — - ну, до́чка, ты гото́ва?
19) ока́зываться/оказа́тьсябезнең исәпләр дөрес булган — на́ши расчёты оказа́лись пра́вильными
20) достава́ться/доста́ться (кому-л.)бүләк миңа булды — пода́рок доста́лся мне
21) входит в состав сложн. сказ.а) превраща́ться/преврати́ться ( во что)аш ботка булган — суп преврати́лся в ка́шу
бал булу — преврати́ться в мёд, стать как мёд
б) станови́ться/стать ( кем)ул инженер булган — он стал инжене́ром
кеше булу — стать челове́ком
22) в сравн. сочет. пока́зываться/показа́ться, каза́ться; ка́жетсятәрәзәдә ут күренгән шикелле булды — показа́лось, бу́дто в окне́ свет
ул миңа елмайган кебек булды — показа́лось, бу́дто он мне улыбну́лся; ка́жется, он мне улыбну́лся
23) в сочет. с деепр. на -ып/-еп означает возможность совершения действияукып була — мо́жно чита́ть
йоклап булмый — невозмо́жно спать
әйтеп була — мо́жно сказа́ть
24) в сочет. с гл. на -ган/-гән, -кан/-кән притворя́ться/притвори́ться; де́лать/сде́лать видйоклаган булу — притворя́ться спя́щим
укыган булу — де́лать вид, что чита́ет
ашыккан була — де́лает вид, бу́дто торо́пится
25) после дополнения в тв. п. и в безл. предл. в формах на -п, -рга, -са означает мо́жно, в си́ле, име́ть си́лу (возмо́жность, спосо́бность), мочь/смочьаңардан буламы соң? — ра́зве он смо́жет?
мондый кадрлар булганда эшләргә була — име́я таки́е ка́дры, мо́жно рабо́тать
26) употр. в знач. союзного сл. в придат. предл. времени как то́лькоәниләрен күрүләре булды, йөгереп килеп кочагына атылдылар — как то́лько уви́дели мать, сра́зу ки́нулись в её объя́тия
27) в знач.; межд. булды хва́тит, доста́точно, дово́льно, ба́стабулды, рәхмәт, салма бүтән — хва́тит, спаси́бо, бо́льше не налива́й
булды, сөйләшмик ул турыда — доста́точно, не бу́дем об э́том говори́ть
28) в форме отрицания в безл. предл. нельзя́, невозмо́жно, не обойдётся, придётсятуй уен-көлкесез булмас — сва́дьба не обойдётся без весе́лья
акча тотмый булмас — без расхо́да невозмо́жно; не обойти́сь без расхо́да
ризалашмый-ча булмас — придётся согласи́ться
29) после гл. на -макчы, -мак, -ачак, -мас, -р, -рдай реши́ться, жела́ть, хоте́тьял итмәкче булдым — реши́л отдохну́ть, хоте́л отдохну́ть
бармас булсаң әйт — е́сли не хо́чешь идти́, скажи́
укырга кермәкче була — жела́ет поступи́ть учи́ться
30) после гл. на -нда, -да продолжа́ть/продо́лжитьсүзсез утыруында булды — продолжа́л сиде́ть без слов
барыгыз, юлыгызда булгыз — иди́те, продолжа́йте свой путь
31) после гл. формы на -рга реши́ть, дать согла́сие, приня́ть реше́ние; договори́ться, обеща́тькич очрашырга булу — договори́ться о встре́че ве́чером
укырга китәргә булдым — реши́л е́хать учи́ться
32) после гл. формы на -сы:а) ну́жно бу́дет, необходи́мо, придётсябарасы булыр — ну́жно бу́дет идти́
кайтасы була — придётся возвраща́ться
эшлисе була — придётся сде́лать
б) в отриц. форме повел. накл. не сметьборчыйсы булма! — не смей беспоко́ить!
тиясе булмагыз! — не сме́йте тро́гать!
33) в знач. послелога буларака) бу́дучи ( кем), как кто-тоәниең буларак әйтәм — говорю́ как мать
хуҗа буларак кабул итү — принима́ть в ка́честве хозя́ина
б) в наречных сочет. каксер буларак саклау — храни́ть как та́йну
үрнәк буларак файдалану — испо́льзовать как образе́ц
34) в знач. послелога булыпа) в до́лжности ( кого), в ка́честве (кого, чего)укытучы булып эшләү — рабо́тать учи́телем
б) как, в како́м ви́дезур булып күренү — показа́ться больши́м
матур булып истә калу — оста́ться в па́мяти краси́вым
в) изобража́ть, представля́ть (кого-л.)артист булып кылану — изобража́ть арти́ста
укытучы булып күрсәтү — представля́ть учи́теля
35) в знач. усилит. частицы булып да́же, и тодуслар булып дуслар килмәде — да́же друзья́ не пришли́
36)а) в знач. вспом. гл. образует сложн. имен. сказ.тырыш булу — быть стара́тельным
ябык булу — быть худы́м
б) образ. сложн. гл. сочет.ябылган булу — быть закры́тым
37) разг. в вопр. ф. булдымы? да? поня́тно?булдымы, әллә тагын кабатлыйммы? — поня́тно, и́ли ещё повтори́ть?
38) разг. в знач. неопр. частицы булыр наве́рное, возмо́жноул бүген кайта булыр — он, возмо́жно, сего́дня прие́дет
39) разг. в знач. усилит. частицы между повторами булгач зна́чит, да и всё, ста́ло бытьәйтмим булгач, әйтмим — не скажу́, да и всё
•••була бирсен — ничего́, пусть бу́дет так
була гына күрмәсен — то́лько бы не случи́лось; не дай бог
була ул — ла́дно, хорошо́, бу́дет сде́лано
буласы булган инде — уже́ по́здно
булды ни, булмады ни — всё еди́но, всё равно́
булмас (булуы мөмкин түгел!) — не мо́жет быть!
булмаса булган икән! — была́ не была́! куда́ ни шло! будь что бу́дет!
булмаса булмас! — ну что́ ж, ла́дно
булмый торган — несбы́точный, неисполни́мый, неосуществи́мый, невозмо́жный
булса иде (булса иде икән) — будь, е́сли бы был
булса кирәк (булырга кирәк) — ка́жется, должно́ быть
булса ни! — ну и что́ же
булу ягыннан — в ка́честве..., как..., в ро́ли...
булуы җиткән! — дошёл до конди́ции; дошёл до то́чки, перешёл че́рез край
-
2 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
3 кирәк
1. предик.; безл.1)а) на́до, ну́жно, необходи́мо, тре́буется (иметь кому-чему-л.)тагын өч укытучы кирәк — тре́буются ещё три учи́теля
безгә буш сүз түгел, эш кирәк — нам нужны́ не пусты́е слова́, а дела́
шулай кирәк, шулай булырга тиеш тә — так ну́жно, так и должно́ быть
син миңа кирәк(сең) — ты мне ну́жен
б) в сочет. с гл. на -рга на́до, ну́жно, необходи́мо, сле́дует; надлежи́т книжн., на́добно прост. (что-л. делать)уйлап карарга кирәк — на́до (сле́дует) поду́мать
чара күрергә кирәк — необходи́мо приня́ть ме́ры
сөйләшеп алырга кирәк — ну́жно поговори́ть
2) с условной ф. гл. (чаще с вспом. гл. булу) ви́димо, вероя́тно, по-ви́димому, возмо́жно, наве́рное, ка́жетсясалкын тигән булса (булырга) кирәк — ви́димо, простуди́лся
автобус сәгать бишләрдә килсә кирәк — авто́бус, возмо́жно, прибу́дет к пяти́ часа́м
ул бу турыда белсә кирәк — он, ка́жется (ви́димо), об э́том зна́ет
3) в сочет. с вопр. мест. и с ф. инфинитива на -мак,-мәк как тут; что тут, ра́звебу юлдан ничек бармак кирәк? — как тут прое́дешь по тако́й доро́ге?! что тут поде́лаешь?!
каян алмак кирәк? — отку́да возмёшь?
мондый суны ничек эчмәк кирәк — ра́зве мо́жно пить таку́ю во́ду?
кирәк нәрсә — ну́жная вещь
кирәк очракларда — в ну́жных слу́чаях
5) в знач. сущ.; в притяж. ф. на́добность, необходи́мость, нужда́; потре́бностьтормыш кирәкләрен кайгырту — позабо́титься о жите́йских ну́ждах
юл кирәкләрен әзерләү — пригото́вить доро́жные принадле́жности
•- кирәге килеп чыгу
- кирәге чыгып кую
- кирәгеннән артканы
- кирәгеннән артык
- кирәк булганда
- кирәк булу
- кирәге булу
- кирәк булып кую
- кирәге булып кую
- кирәк булса
- кирәк була калса
- кирәк була калганда
- кирәк булырдай булса
- кирәк вакытта
- кирәк чакта
- кирәк чагында
- кирәк кадәр
- кирәге кадәр••кирәге бар (иде) — пренебр. о́чень (уж) ну́жно; была́ нужда́!
кирәге бер тиен — пренебр. грош цена́ (кому-чему-л.), гроша́ ме́дного (ло́маного) не сто́ит
кирәген алу — получи́ть по заслу́гам; быть нака́занным; достава́ться на калачи́ (кому-л.)
кирәк бит — (ведь) на́до же
кирәк кайчан — всегда́, когда́ уго́дно, когда́ бы ни́ было; хоть когда́
кирәк кем дә — ка́ждый, любо́й
кирәк кем булсын — любо́й, кто уго́дно; кто бы ни́ был; хоть кто
- кирәгем исәкирәк нәрсә булсын — любо́й, како́й уго́дно; что бы ни́ было, хоть что
- кирәген бирү 2. союз1) перечисл.; книжн. и..., и..., как..., так и...трагедия жанры кирәк язучыдан, кирәк театр коллективыннан зур осталык таләп итә — жанр траге́дии тре́бует большо́го мастерства́ и (как) от писа́теля, и (так и) от коллекти́ва теа́тра
2) уступ. хоть..., хоть...кирәк бүген, кирәк иртәгә булсын — хоть сего́дня, хоть за́втра
3. частица усил.кирәк ачулан, кирәк үпкәлә — хоть серди́сь, хоть обижа́йся
кирәк барысын да алыгыз — хоть всё бери́те (забира́йте)
кирәк каян тап — хоть где найди́; найди́, где хо́чешь
кирәк бүген үк — хоть сего́дня же
См. также в других словарях:
утыру — 1. Аяк өсте яки яткан хәлдән аякларны сузып, салындырып яки бөкләп арт белән урындыкка, идәнгә һ. б. тиеп урнашу, гәүдәнең өске яртысын гына вертикаль хәлгә кую. Шул хәлдә булу 2. Берәр җиргә бару өчен каян да булса урын алу 3. сөйл. Нин. б. эштә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ыржаю — 1. Авызны зур ачып яки урынсызга ямьсез итеп көлү, елмаю 2. Зур, ямьсез булып күренү, күзгә бәрелеп тору кара көйгән йорт скелетлары ыржаеп тора рәв. ЫРЖАЕП – Зур һәм ямьсез булып … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сыю — (СЫЙДЫРУ) – 1. Урын җитәрлек булып, берәр нәрсәнең эченә, өстенә урнаша алу. Тишек, аралык һ. б. ш. аркылы кысылмыйча, тоткарланмыйча үтү, үтә алу 2. Эче, куышы җитәрлек зур булып, берәр нәрсәгә кидерерлек булу күлмәк сыймый 3. Берәр җирдә яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җитдилек — и. 1. Төпле, җитди булу, төптән уйлап эш итүчәнлек; олысымаклык, акыллылык 2. Җитди төс, җитди кешегә охшаганлык, җитди булып күренү 3. Җитди караш, мәсьәләгә җитди мөнәсәбәт күрсәтү. Шаярусыз, җитди тон 4. Мөһимлек, зур әһәмияткә ия булу. Хәтәр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чекрәю — (ЧЕКРӘЙТҮ) – 1. Гаҗәпләнү, куркудан һ. б. ш. күзләр зур булып ачылу. Күзне алмый текәлеп, төбәп карап тору 2. күч. Ялтырап күренү, җемелдәү (йолдызлар тур.) 3. рәв … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Новые Карьявды (Новобалтачевский сельсовет) — У этого термина существуют и другие значения, см. Новые Карьявды. Село Новые Карьявды башк. Яңы Ҡаръяуҙы Страна … Википедия
уен — I. и. Күңел ачу, вакыт үткәрү өчен булган шөгыль; киресе: эш, хезмәт 2. Махсус кагыйдәләр, алымнар белән башкарыла һәм күңел ачу, ял итү, организмны чыныктыру өчен хезмәт итә торган, спорт төре булып саналган эш хоккей уены – бильярд уены. сир.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
